موعودگرایی در غرب، از اعتقاد تا انتقاد؛ سیری در مبانی و مفاهیم موعودپژوهی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و مدیر گروه فرهنگ و ارتباطات مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق

2 استادیار دانشگاه مالک ‌اشتر تهران

3 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی.

چکیده

موعودگرایی آموزه مشترک بیشتر ادیان به شمار می‌رود و در همه ادیان و مکاتب، در کنار فرجام‌شناسی، نقشی محوری و کلیدی داشته و دارد. از این‌رو، بررسی دکترین موعود و فرجام‌شناسی همواره یکی از دغدغه‌های متألهان و متفکران ژرف‌اندیش غرب بوده است. افزون بر ضرورت‌های دینی و اعتقادی، تغییرهای اجتماعی و سیاسی که در جهان معاصر شاهد آن هستیم، به پدیده موعودگرایی، اهمیتی ویژه داده است. از این‌رو، جریان‌ها و جنبش‌های فکری که از ایده موعودگرایی برای طرح منویات نظری _ تمدنی‌شان استفاده می‌کنند، گسترده و متنوع هستند. شناسایی این جریان‌ها و آشنایی با آن‌ها از مهم‌ترین خلأها و نیازهای فکری امروز حوزه‌های علمیه شیعه _ به مثابه مولدان و مروجان معارف ناب مهدوی _ به شمار می‌رود. این نوشتار با روش مطالعه اسنادی و کتاب‌خانه‌ای، به رصد موعودپژوهی در غرب می‌پردازد و سه جریان و گرایش اصلی در حوزه موعودپژوهی معاصر را معرفی می‌کند که عبارت‌ند از: موعودپژوهی تاریخی _ کلامی، موعودپژوهی سیاسی و موعودپژوهی انتقادی. توجه به جهت‌گیری، مسائل و افق‌های مفهومی این سه جریان، شرط مهم شکل‌گیری دانش و ادبیات موعودگرایانه شیعی، در گفتمان جهانی و گفت‌وگو با غرب در این زمینه، تمدن‌کاوانه است.

کلیدواژه‌ها