بررسی تطبیقی مفهوم و مصادیق آرزو، بین «متون دینی با تأکید بر ادعیه و زیارات مهدوی» و «فرضیه جذب»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته سطح چهار حوزه علیمه قم و دکتری مدرسی معارف اسلامی

چکیده

مفهوم آرزو و مفاهیم وابسته به آن _ مانند امل، رغبت، تمنا و ... _ در متون اسلامی از جمله ادعیه و زیارات، مورد توجه و توصیف قرار گرفته است. برخی از اوصاف و تطبیقاتی که درباره مفهوم امل در ادعیه و زیارات مهدوی آمده‌اند عبارت‌اند از وصال معنوی و ارتباط قلبی با امام عصر4، درک دوران ظهور و بهره‌مندی از ایشان، تحقق آمال امام زمان4 و دیگر معصومان: در دنیا و آخرت، رسیدن مؤمنان و منتظران به آرزوهای ایمانی خود و ... .
نوع و مصادیق آمال و آرزوها و رغبت‌های مورد اهتمام در ادعیه، افزون برآن‌که فوق رغبت اولیه انسان است، فراهم کننده خواسته‌ها و امیال دیگر دنیوی و اخروی نیز هست که در پناه ظهور و فرج اهل‌بیت: واقع می‌شود.
از سوی دیگر، در برخی فرضیه‌های مطرح شدۀ منتسب به علوم روان‌شناسی در دهه‌های اخیر، تمرکز ذهنی بر آرزوها و دستور به طبیعت و حرکت جهان
به سمت تحقق این آمال به عنوان یک قانون به شمار آمده است. برخی
از روان‌شناسان مسلمان و مبلّغان این فرضیه‌ها در داخل کشور نیز با تمسک به آیات و روایات، مفهومی خاص از آرزوهای دینی و چگونگی تحقق آن عنوان می‌کنند.
با بررسی تطبیقی این دو دیدگاه، نکاتی مثبت و مشترک همچون مثبت‌اندیشی و اعتماد به نفس و نیز تکیه بر قوانین الهی در طبیعت یافت می‌شود. از سوی دیگر، نقاط افتراقی مانند عدم جامعیت در این فرضیه، تعارض آرزوها، سودمحوری و دنیاگرایی و فراهم نشدن زمینه‌های لازم برای تحقق آرزوها، توجه نکردن به جامعه آرمانی و آرزوهای تحت لوای انسان کامل و ... نیز روشن می‌گردد که از اشکالات تئوری جذب، ناشی می‌شوند.

کلیدواژه‌ها