از مهمترین آموزههای دین مبین اسلام که در واقع جلوهگری غایتمندی تاریخ به شمار میرود، نظریۀ جامع و کامل «نجاتگرایانه» دین، یعنی «آموزۀ مهدویت» است. این آموزه، آینۀ تمامنمای پیشگویی وحیانی دین اسلام و آیندهای حتمی، روشن، فراگیر، مطلوب و موعود امم است. این مقاله با رویکردی توصیفی _ تحلیلی میکوشد تا مبانی نظری و ابعاد تکامل را در نظام معنایی اسلام، شناسایی کند. مقاله با فرض گرفتن این نکته که اندیشۀ مهدویت، فرجام متعالی و شکوهمند آیندۀ جهان و سرمنزل متعالی و متکامل تاریخ بشری از دیدگاه اسلام است، به معناشناسی تکامل در اسلام میپردازد. بررسی کارکردهای پیوند مطالعات مهدوی و فلسفه نظری تاریخ، آغازگاهی است که نویسنده برای ارائۀ تصویری روشن از بحث برمیگزیند. بازگرداندن هویت واقعی آموزۀ مهدویت به چارچوب استانداردهای برخاسته از فرهنگ دینی و گذر از رویکرد منفعل به رویکرد فعال در عرصۀ مطالعات مهدوی از مهمترین فواید این پیوند برشمرده شده است. نگارنده ابتنای بر ربوبیت الهی، غلبۀ حق در فرجام ستیزش تاریخی و تأثیر ارادههای انسانی در تکامل تاریخ را مهمترین انگارههای اسلامی در تبیین اندیشۀ تکامل تاریخ در اسلام برمیشمارد و فضیلتمحوری، عقلگرایی، آرمانگرایی، فراگیری، جامعیت و ... از جمله یافتههای کاوش نویسنده در ویژگیهای جامعۀ متکامل عصر ظهور است.