دکتری کلام اسلامی و مدرس جامعة المصطفی العالمیة قم
چکیده
علم ویژه و الهی امام، از جمله باورهای اساسی شیعه در مسئله امامت به شمار میرود. قلمرو علوم امام از مباحث مهمی است که به سبب پیچیدگی مباحث آن مورد تفسیرهای گوناگون قرار دارد. این نوشتار به روش توصیفی _ تحلیلی به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که علوم ائمه: تام است یا محدودیت دارد؟ این بررسی در مهمترین منابع روایی شیعه انجام شده است که سرچشمه مباحث این موضوع به شمار میآید. بررسیهای این نوشتار، به این نتیجه انجامیده است که درباره هر یک از دو دیدگاه تام و محدود بودن علوم ائمه: روایاتی قابل توجه و معتبر وجود دارد. به نظر میرسد این روایات قابل جمع هستند. مهمترین شیوههای جمع این روایات عبارتاند از: عدم علم استقلالی و امکان علم تام غیراستقلالی، علم محدود تفصیلی و علم تام اجمالی، علم محدود فعلی و علم تام شأنی، محدودیت در بخشی از علوم و تام بودن در بخشی دیگر، محدودیت بنابر برخی شیوهها و تام بودن بنابر برخی دیگر و تقیهآمیز بودن برخی روایات بیانکنندۀ محدودیت علوم ائمه. از میان این شیوهها تنها دو شیوه «علم اجمالی تام و علم تفصیلی محدود» و «علم شأنی تام و علم فعلی محدود»، تحلیلی فراگیر از چگونگی جمع بین روایات این موضوع ارائه میکنند. این دو شیوه مکمل یکدیگرند.